Бууралтан сэхүйх Цаншань уулыг түшиж, байгаль эхийн үзэсгэлэнг тольдогч Эрхай нуурыг өшиглөн орших Юньнань мужийн Дали хотын Эртний хотхон нь уул усны ивээлдээ даатгаж, өрнө дорныг чиглүүлэн байшин барьдаг өвөрмөц төрхөөрөө өрөөлөөс онцлогдоно. Ийнхүү дорноос мандах алтан нарны тэргүүн цацрагийг цонхоороо өлгийдөн тосох хөх ваартай ижилхэн цагаан байшингууд нь Бай үндэстний ард түмний үе дамжин оршин амьдарч ирсэн энэ нутгийг дэлхийн түмний дунд аялал жуулчлалын зорилтот орон болгосон нэгэн гол шалтгаан гэлтэй.

Ийнхүү байгаль эхийн нандин бүтээл гэмээр үзэсгэлэнт Дали хотноо сар шинээ гаргахаар дөрвөн айл нэг гал аян болж Хөххотоос мордсон билээ. Хятадын эртний нийслэл Чан-Ань буюу өнөөгийн Шаньши мужийн төв Ши-Ань хот, “Амттаны нийслэл” хэмээх сайхан алдартай Сичуань мужийн Чэндү хотоор буудаллан алжаалаа тайлж, умраас шуурах хүйтэн агаарын хаалт болсон сүндэр сүрлэг Чиньлин давааг даван мөнхийн хавар саатсан энэ нутагт бид битүүний өмнө өдөр дөрөө мулталлаа.

Хятадын үндэстний цөөнхийн өлгий нутаг болох Юньнань муж нь БНХАУ-ын баруун өмнөд хязгаарын Юньнань - Гүйжөүгийн өндөрлөгт байрладаг. Энд И, Бай, Хани, Жуан, Дай гэх мэт нийт 25 үндэстний ард түмэн оршин амьдардаг бөгөөд эдгээр үндэстэн ястны өвөрмөц зан заншил, үүх түүх, соёл иргэншлийн ул мөр, өв уламжлал өнөөг болтол хадгалагдан үлдэж, Хятадын соёлыг чимсээр байна.

Газар тэнгэрийн заагийг нууцалсан гоёмсог үүлс, үүлэнд оргилоо далдалсан сүрлэг өндөр уулсаар хүрээлүүлсэн эртний дурсгалт Дали хот нь Юньнань мужийн төв өрцөнд байрлах Далигийн Бай үндэстний өөртөө засах жөүгийн төв хот болно. Эртний байшин барилга, уран дархны нандин хийц бүхий биет бус соёлын гайхамшигт өв дурсгалууд энд хаа сайгүй харагдана.

Цагаан сарын шинийн нэгний өглөө бид үндэстний дээл хувцсаараа гоён, түм дүжигнэж бум бужигнасан эртний хотхоны гудамжаар хэслээ. Хэзээний аялал жуулчлалын үйлчилгээндээ дасан зохицсон энэ хот баяр наадмаар амарна ч гэж байхгүй бүх дэлгүүр хоршоо бүр илүү хөл хөдөлгөөнтэй хаалгаа тэлнэ. Уран нандин хийцтэй мөнгөн эдлэл, хаш чулуу, үзэмж төгөлдөр хээ хуарт будмал даавуу, уран хатгамал, хуучны байшин барилгын модон чамин хийц зэргээрээ сая түмэн жуулчдыг хормойдоо хаман татсан “Ардын гудамж” автомашин бүү хэл, явган хүн ч зөрөх зайгүй чихэлдэн хүний далай болж байлаа.

Бай үндэстний хот байгуулалтын өвөрмөц хэв маяг болсон хөх саарал вааран дээвэртэй нэгээс гурван давхар цагаан байшингууд хана туургаа элдэв хээ хуар, Хятадын эртний бийрэн зургаар чимэглэсэн нь түгээмэл харагдах бөгөөд эртний агаад чамин тансаг ур хийц бүхий энэ барилгууд тэнгэр баганадсан Цаншань уултайгаа хоршин сүүлэлдээд хараа булаам ер бусын үзэсгэлэнтэй санагдана.

Олон зуун жилийн Эртний хотхон нь зам гудамжны хувьд орчин цагийн залуу хотууд мэт уудам саруул өргөн чөлөө багатай төдийгүй зорин ирсэн жуулчин гийчид олон учраас автомашины түгжрэл ихтэй байлаа. Улмаар сэргээгдэх эрчим хүчний тээврийн хэрэгсэл утгаараа ашиглагдаж, ялангуяа цахилгаан хөдөлгүүрт мотоцикл тоо томшгүй сүлжилдэн, энэ хотын бас нэгэн чимэг гэж хэлэхээр байлаа. “Усыг нь уувал эхийг нь дага” гэдгээр бидний хувьд ч очсон өдрөөсөө цахилгаан мотоцикл түрээслэн хөл залгуулж билээ.

Дали дахь бидний унаа

Шинийн хоёрт цахилгаан мотоциклоороо салхи татуулан Эрхай нуурын хөвөөгөөр довтолгож, тэндээсээ домогт “Гурван суварга”-ыг зорилоо. Эртний хотхоны төв хэсэгт чандманилан сүндэрлэх Чүншэн хийдийн гурван суваргыг жуулчлан ирсэн хүн бүгд зорьж үздэг. Алтан шар ганжир, бурхадтай буддын томоохон өв соёл болох энэхүү хийдийг Тан гүрний үед буюу нийтийн тооллын 824-859 онд байгуулсан гэх бөгөөд БНХАУ-ын Төрийн зөвлөлөөс 1961 онд үндэсний зэрэглэлийн соёлын дурсгалт зүйлсийн чухал хамгаалалтад бүртгэсэн байна.  

Үүнээс гадна хүүхдүүдээ Бай үндэстний уламжлалт уяж будах үйлд гар бие оролцуулж, цайны тариаланчийн хамт цай түүж, цай хуурч, цай хандлах бүхий л үйл явцад оролцуулсан нь тэдний хожмын амьдрал сурлагад нандин туршлагууд болж үлдсэн гэдэгт итгэж байна.

Аялал үргэлжилсээр...